اگر غرض از حفظ، خواندن قرآن است، از روی قرآن تلاوت می کنیم و دیگر نیازی به حفظ نیست؟
حفظ قرآن دارای آثار و فوائد زیاد فردی، اجتماعی، جسمی، روحی و … می باشد که در این جا به بخشی از آن می پردازیم:
الف) آثار فردی حفظ قرآن:
آرامش روح و روان:
در هر عصر و زمانی مخصوصاً در دوره ما، آن چیزی که انسان بسیار به دنبال او می گردد و شدیداً در پی آن است آرامش است. بنا به گفته برخی کارشناسان، انسان بسیاری از کارها را برای رسیدن به آرامش انجام می دهد. انسان اگر آرامش نداشته باشد، کارهای خود را به خوبی نمی تواند انجام دهد و در کارهای خود موفق نمی باشد.یکی از فوائد حفظ قرآن،آرامش گرفتن از قرآن است.
خداوند در سوره رعد آیه ۲۸ می فرماید:« أَلا بِذِکْرِ اللَّهِ تَطْمَئِنُّ الْقُلُوبُ » آگاه باش، دلها با یاد خدا آرام میگیرد.
یکی از نام های قرآن ذکر است و یکی از مصداق های ذکر الله، خود قرآن است. حفظ قرآن به نوعی ممارست و همنشینی دائم با ذکر و قرآن است که سبب آرامش روح است.
بخشش گناهان:
ما انسان ها در بعضی مواقع به خاطر وسوسه های شیطان، در دام گناه افتاده و بعد پشیمان می شویم و دوست داریم گناهان و خطاهای ما جبران شود و مورد مغفرت و بخشش الهی قرار بگیریم.
یکی از راه های جلب رحمت الهی و غفران پروردگار، حفظ قرآن است.
در حدیثی از پیامبر اکرم هست که فرمودند: « مَنْ قَرَأَ الْقُرآنَ عن حِفْظِهِ ثُمَّ ظَنَّ اَنَّ الله تَعالی لا یَغْفِرُ لَهُ فَهُوَ مِمَّنْ اسْتَهْزِءَ بِآیاتِ الله » کسی که قرآن را از حفظ بخواند و گمان کند که خداوند متعال او را نمی‌آمرزد، در واقع از جمله کسانی است که آیات خداوند را مورد استهزاء و تمسخر قرار داده است.
(مستدرک الوسائل، ج ۲، ص ۲۹۴)
دائم الذکر بودن:
حافظ قرآن، با خواندن زیاد آیات و تکرار بسیار آن ها، در واقع خود را از زمره غافلین خارج کرده و در جرگه ذاکرین قرار می دهد .همان طور که در حدیث از پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) است که حضرت فرمودند: کسی که روزی پنجاه آیه از قرآن را تلاوت کند از ذاکران است. ( ثواب الأعمال و عقاب الأعمال صفحه ۱۰۳)
انس با کلام الهی، باعث تذکر و یادآوری مسائل اخلاقی و یادگیری معارف دینی است. تذکر و توجه داشتن و توجه دادن به امور معنوی مخصوصاً در این زمانه بسیار لازم است. خود این توجه، در این روزگار که اسباب غفلت برای انسان مهیّا می باشد، بسیار حائز اهمیت است.
نورانیت فکر و بینش صحیح نسبت به مسائل:
هر انسانی باید نسبت به مسائل و اتفاقات پیرامون خود و همچنین سئوالات اساسی خود، یک بینش صحیح داشته و نحوه برخورد با این مسائل را بداند تا بتواند به خوبی از این مسائل عبور کند.
یک سری سئوالات اساسی و بسیار مهم برای هر انسانی پیش می آید، مانند این که خالق ما چه موجودی است؟ چه خصوصیاتی دارد؟ ما برای چه چیزی به این دنیا آمده ایم ؟ نحوه برخورد و ارتباط ما با پدر و مادر، همسر، دوستان و حتی موجودات دیگر باید به چه صورت باشد؟ و بسیاری از سئوالات دیگر که در یک جمع بندی می شود گفت این سئوالات مربوط به اعتقاد و اخلاق و احکام می باشد.
یکی از فوائد حفظ قرآن، ارتباط بیشتر با این منبع وحی و کسب نورانیت و هدایت از این کتاب پر فیض است. قرآن، خودش نور است و کسی که با آن ارتباط بیشتری داشته باشد، طبیعتاً نورانیت بیشتری در جهت افکار و اعمال او خواهد بود. نورانی شدن حافظ، به این معناست که حافظ تفکر و بینش صحیحی نسبت به مسائل پیرامون خود اعم از فردی، اجتماعی، خانوادگی، دینی، سیاسی و حتی مسائل مهم جهانی پیدا می کند. از جهت دیگر در پرتو ارتباط زیاد با قرآن، روح خود را لطیف تر و روان خود را صیقل می دهد و ارتباطش با حضرت حق بیشتر خواهد شد.
لذت انس با کلام الهی:
قرآن کلام خداوند است و برترین و بالاترین صحبت های دنیا، گفتار پروردگار است و از این بالاتر نداریم. کسی که از روی صفحات قرآن، قرآن را تلاوت می کند حظ و بهره ای از قرآن می برد، ولی حافظ قرآن با کلام الهی زندگی می کند و شب و روز خود را با فرمایشات خالق خود می گذراند و بین این دو فرق بسیار زیادی وجود دارد.
به این مثال دقت کنید: فرض کنید شما دوستی دارید که هفته ای یک بار او را می بینید و هم چنین، دوست دیگری دارید که با آن زندگی می کنید و هر روز او را می بینید و هر روز مدت زیادی با او هستید. قطعاً نحوه برخورد و تعامل شما با این دو دست فرق می کند. چه بسا بسیاری از رازها و مشکلات خود را با دوست دوم خود مطرح کنید و یک صدم این مشکلات را برای دوست اول، بازگو نکنید. قرآن برای حافظ مانند دوست دوم در این مثال است که حافظ با کلام الهی زندگی می کند، ولی کسی که از روی قرآن تلاوت می کند مانند دوست اول است.
انس گرفتن با قرآن، برکات دیگری دارد که برخی موارد بیان می شود: وقت گذاشتن برای حفظ و تکرار و مرور آیات، سبب این می شود که اولاً انسان از وقت خود به درستی استفاده کند و ثانیاً حافظ قرآن به سبب وقت گذاشتن برای حفظ، از وقت گذاشتن برای کارهای حرام و حتی مباح صرف نظر می کند و توجه او معطوف به فرمایشات باری تعالی باشد. ثالثاً حافظ قرآن، به تدریج فضای ذهنی او عوض شده و فضایی قرآنی خواهد شد.
بنابر این غرض از حفظ، صرف خواندن قرآن نیست، بلکه غرض، زندگی کردن و انس دائمی با کلام حضرت حق است که با حفظ قرآن این مطلب حاصل می شود.
ب) آثار اجتماعی حفظ قرآن:
ایجاد فضای معنوی و معرفتی:
حافظ قرآن، با حضور در محافل انس با قرآن یا یک جمع کوچک و خواندن قرآن، سبب تنبه و بیداری دیگران نسبت به مسائل اخلاقی و دینی می شود.
تشویق دیگران به حفظ قرآن:
حافظ قرآن با حضور در مجامع مختلف و یا در یک جمع دوستانه، میتواند به نوعی مبلغ حفظ قرآن و تشویق کننده به آن باشد. حافظ قرآن با حفظ کردن و انس داشتن با قرآن، به صورت غیر مستقیم دعوت کننده دیگران به سمت معارف قرآن و حفظ قرآن می باشد.
مشاور قرآنی بودن برای دوستان:
معمولاً برخی افراد متدین سؤالاتی راجع به آیات قرآن، موضوعات قرآنی و … دارند. بهترین فرد برای پاسخ گویی به این سوالات حافظ قرآن می باشد.
